Zaburzenia tętna (pulsu)

Prawidłowa (fizjologiczna) częstość tętna

Gdzie można mierzyć tętno?

Aby stwierdzić, czy tętno jest w normie, należy policzyć liczbę rytmicznych ruchów tętnicy przykładając opuszki palców w jej okolicę.

Tętno można badać w różnych miejscach. Najczęściej badania dokonuje się dotykając:

• Tętnicy promieniowej, która umiejscowiona jest w okolicy nadgarstka, po jego wewnętrznej stronie w przedłużeniu kciuka.
• Tętnicy szyjnej - najlepsze miejsce, gdzie tętnica przebiega blisko pod skórą, to lokalizacja poniżej kąta żuchwy, czyli dolnej szczęki.
• Tętnicy skroniowej - umiejscowiona jest tuż przed uchem na wysokości oka.
• Tętnica grzbietowa stopy - tętno mierzy się dwoma palcami uciskając między I a II kością śródstopia, miejsce wyczuwalnego tętna znajduje się na grzbiecie stopy.
• Tętnicy piszczelowej tylnej - tętno mierzy się w połowie odległości między tylną granicą kostki przyśrodkowej a ścięgnem Achillesa.
• Tętnicy ramiennej - tętno wyczuć można w dole łokciowym.
• Tętnicy udowej powierzchownej - tętno mierzy się poniżej więzadła pachwinowego, w połowie odległości pomiędzy kolcem biodrowym przednim górnym a spojeniem łonowym.
• Tętnicy podkolanowej - tętno mierzy się używając obu rąk, kolano powinno być lekko zgięte, palcami obu rąk staramy się wyczuć tętnicę w dole podkolanowym.

Prawidłowa częstość tętna w spoczynku

Poniższe normy są częstością w warunkach spoczynku. W czasie wysiłku lub bezpośrednio po nim serce pracuje szybciej, a co za tym idzie wyczuwa się szybszy puls. Częstość tętna liczy się, dotykając odpowiedniego miejsca na ciele przez jedną minutę, zliczając w tym czasie ilość uderzeń.

W warunkach spoczynku częstość tętna waha się w zależności od wieku i wynosi:

• u noworodka 130-140 uderzeń na minutę,
• u dziecka 2-letniego 110-130 uderzeń na minutę,
• u dziecka 7-letniego 80-90 uderzeń na minutę,
• u osób dorosłych 66-76 uderzeń na minutę,
• u osób starszych niekiedy 60-65 uderzeń na minutę.

Prawidłowa częstość tętna podczas wysiłku fizycznego

Sportowcy zwykle mają niższe wartości tętna w spoczynku od przedstawionych powyżej norm. Wiąże się to z tym, że u osób dobrze wytrenowanych, serce w stanie spoczynku bije wolniej i nie jest to traktowane jako zaburzenie tętna. Stąd też różnego rodzaju ćwiczenia fizyczne są zalecana osobom, które mają problem z przyśpieszonym tętnem w stanie spoczynku.

Jeżeli planujemy uprawianie sportu, intensywne treningi, warto znać podstawowe zasady bezpieczeństwa związane z tętnem. Naturalne jest, że podczas wysiłku ilość uderzeń na minutę znacząco się zwiększa. Nie można jednak przekraczać tętna maksymalnego. Ile ono wynosi? To zależy od wieku. Maksymalne tętno oblicza się w ten sposób, że od 220 uderzeń na minutę odejmuje się wiek. U osoby trzydziestoletniej maksymalne tętno podczas wysiłku wynosi 220 minus 30, a więc 190 uderzeń na minutę. U osoby pięćdziesięcioletniej maksymalne tętno będzie wynosiło 170 uderzeń na minutę. Optymalnie dla serca jest ćwiczyć przy pulsie wynoszącym 50-70% tętna maksymalnego. Dla osoby trzydziestoletniej będzie to więc przedział między 95 a 133 uderzeń na minutę.

Tętno przyspieszone

Jest szereg czynników, które powodują przyspieszone tętno. Omawiając te czynniki pomijamy wysiłek fizyczny, ponieważ omawiane jest zaburzenie polegające na  przyspieszonym tętnie w stanie spoczynku.

Przede wszystkim do przyspieszenia tętna przyczyniają się wszelkiego rodzaju emocje i stresy. Nie tylko krótkotrwałe stany wzburzenia lecz także przewlekłe stany nerwicowe. Przyspieszone bicie serc nie musi być związane z chorobą serca ale może mieć źródło w psychice. Z resztą przyspieszony puls z reguły nie jest konsekwencja chorób bezpośrednio związanych z sercem. Często do nieprawidłowości dochodzi z powodu nadużywania alkoholu, kawy oraz nikotyny. Kiedy wiec tętno odbiega od normy warto zacząć od rezygnacji z tego typu używek. U osób z nadciśnieniem krwi do przyspieszenia akcji serca dochodzi po przedawkowanie leków obniżających ciśnienie.

Choroby, które mogą powodować przyspieszone tętno:

• nadczynność tarczycy,
• choroby ośrodka wytwarzania tzw. bodźców dla skurczów przedsionków lub komór serca,
• wszelkiego rodzaju stany gorączkowe,
• wszelkiego rodzaju niedokrwistości z racji niedostatecznego transportu tlenu do tkanek,
• dychawica oskrzelowa,
• rozedma płuc,
• zakrzepy i zatory w krążeniu płucnym,
• zawal płuca,
• zwłóknienia płuc po zapaleniu,
• pylice płuc,
• nowotwory płuc,
• niewydolność krążenia,
• krwotok,
• biegunki.

Tętno zwolnione

Zaburzone tętno to również tętno poniżej normy, czyli taz tętno zwolnione. Jeżeli tętno u osoby dorosłej w średnim wieku nie wynosi powyżej 60 uderzeń na minutę, można mówić, że serce pompuje krew zbyt wolno. Taki stan z reguły sugeruje choroby związane bezpośrednio z sercem i układem krążenia, jak i związane z innymi układami.

Zwolniony puls może być spowodowany wzmożonym stanem napięcia układu przywspółczulnego. Układ ten wchodzi w skład autonomicznego układu nerwowego. Autonomiczny w tym kontekście oznacza niezależny od woli człowieka. Układ ten odpowiada więc za czynności organizmu na które człowiek nie ma wpływu. Wśród tych czynności jest hamowanie czynności serca. Innymi funkcjami układu przywspółczulnego, zwanego również układem parasympatycznym, jest m.in. zwężanie źrenicy, kurczenie pęcherza moczowego, czy też wydzielanie dużej ilości rzadkiej śliny.

Zaburzenia tętna mogą być spowodowane również tzw. deficytem tętna w przebiegu nadmiarowej pracy serca. Inną kardiologiczną przyczyna są tzw. bloki w sercu dla przewodzenia bodźców dla skurczu komór wydalających krew z jam komór serca do naczyń tętniczych.

Za obniżone tętno odpowiedzialne mogą być substancje chemiczne, które mają toksyczny wpływ na serce. Substancje te mogą pochodzić z zewnątrz lub z wewnątrz organizmu w przebiegu chorób metabolicznych, czyli schorzeń związanych z nieprawidłową przemianą materii.

Zwolnione tętno mają również osoby np. podczas udaru lub chorujące na guzy mózgu. Są to tylko przykłady, gdyż generalnie dotyczyć to będzie wszystkich chorób, które mają wpływ na wzmożone ciśnienie śródczaszkowe.